Opublikowany w ostatnim czasie projekt Ustawy o zmianie ustawy o Planie Strategicznym dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023–2027 oraz niektórych innych ustaw stanowi kolejny element procesu dostosowywania prawa krajowego do przepisów Unii Europejskiej. Tym razem celem nowelizacji zaproponowanej przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi jest zmiana przepisów Ustawy z dnia 8 lutego 2023 r. o Planie Strategicznym dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023–2027 (Dz. U. z 2024 r. poz. 1741). Zdaniem wnioskodawcy istnieje konieczność implementacji do prawa polskiego rozwiązań obecnych w treści Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/2115 z dnia 2 grudnia 2021 r. ustanawiającego przepisy dotyczące wsparcia planów strategicznych sporządzanych przez państwa członkowskie w ramach wspólnej polityki rolnej (planów strategicznych WPR) i finansowanych z Europejskiego Funduszu Rolniczego Gwarancji (EFRG) i z Europejskiego Funduszu Rolnego na rzecz Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW) oraz uchylającego rozporządzenia (UE) nr 1305/2013 i (UE) nr 1307/2013. Istotnym jego elementem jest wprowadzenie w państwach członkowskich tzw. mechanizmu warunkowości społecznej. Jego istota dotyczy uzależnienia wysokości otrzymywanego wsparcia od przestrzegania wybranych przepisów z zakresu prawa pracy oraz zasad BHP.
Analizowana nowelizacja nie ogranicza się wszakże jedynie do wprowadzenia zmian w treści Ustawy z dnia 8 lutego 2023 r. o Planie Strategicznym dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023-2027 (Dz.U. 2024 poz. 1741), ale zmieni również brzmienie Ustawy z dnia 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy (Dz. U. z 2024 r. poz. 1712), jak i Ustawy z dnia 9 maja 2008 r. o Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa (Dz. U. z 2023 r. poz. 1199).
Wskazany wcześniej unijny mechanizm warunkowości społecznej, zawarty w treści Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/2115 z dnia 2 grudnia 2021 r. zobowiązuje państwa członkowskie Unii Europejskiej do stosowania obowiązujących w krajowych systemach prawnych mechanizmów kontroli i egzekwowania prawodawstwa w dziedzinie prawa pracy i zasad BHP. Z treści projektu wynika, że wnioskodawca projektu ustawy zamierza oprzeć polski system kontroli na obecnie obowiązującym nadzorze sprawowanym przez zarówno Państwową Inspekcję Pracy oraz w mniejszym stopniu - Agencję Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa. W przypadku wymienionej agencji rządowej, jej zadania dotyczą systemu przyznawania i wypłaty płatności. Dodajmy, że to na państwach członkowskich spoczywa obowiązek zapewnienia, że beneficjenci pomocy faktycznie stosują się do obowiązujących przepisów i zasad bezpieczeństwa i higieny pracy. Planuje się więc, że corocznie Agencja Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa przekazywać będzie do Państwowej Inspekcji Pracy wykazy rolników, którzy złożyli wnioski o przyznanie pomocy, określonej w treści art. 20 pkt 1 (tj. płatności bezpośrednich), 3 (płatności w ramach interwencji związanych ze środowiskiem, klimatem i innych zobowiązań w dziedzinie zarządzania) i 4 (płatności dla obszarów z ograniczeniami naturalnymi lub innymi szczególnymi ograniczeniami) Ustawy o Planie Strategicznym dla Wspólnej Polityki Rolnej na lata 2023-2027. Wskazane wykazy służyć będą typowaniu podmiotów do kontroli.
W projekcie projektuje się również uwzględnienie ustanowienia nowego ekoschematu w postaci płatności do materiału siewnego kategorii elitarny lub kwalifikowany. Inaczej mówiąc, rolnik będzie mógł zobowiązać się do stosowania na gruntach ornych do siewu lub sadzenia materiału kategorii elitarny lub kwalifikowany zbóż, roślin strączkowych oraz ziemniaków.
Planuje się także doprecyzowanie definicji trwałych użytków zielonych. Zgodnie z literą projektu mają to być grunty wykorzystywane do uprawy traw lub innych zielnych roślin pastewnych rozsiewających się naturalnie (samosiewnych) lub uprawianych (wysiewanych) i które nie były objęte zmianowaniem upraw przez co najmniej pięć lat, przy czym zaoranie, uprawa lub wysiew innego gatunku należącego do traw lub innych zielnych roślin pastewnych po uprawie lub zaoraniu, z wyłączeniem uprawy traw w siewie czystym, nie powoduje zmiany klasyfikacji danego obszaru jako trwałego użytku zielonego.
Dodatkowo, poszerzona zostanie możliwość przyznawania płatności do biologicznej uprawy w ramach ekoschematów. Tym samym krajowi rolnicy zyskają możliwość wsparcia za wykorzystywanie nawozowych produktów mikrobiologicznych w celu zwiększenia aktywności mikrobiologicznej gleby oraz stymulacji procesu odżywiania roślin. Co więcej, swoistemu zniuansowaniu ulegną stawki płatności do integrowanej produkcji roślin - tę zmianę tłumaczy się różną wysokością kosztów ponoszonych przez rolników. W tym przypadku dyferencjacja opłat zależna jest od grupy uprawy. Do powyższych zmian dodać należy również planowane wprowadzenie do Ustawy z dnia 9 maja 2008 r. o Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa rozwiązań dotyczących uproszczenia trybu, w jakim ustalana oraz odzyskiwana jest kwota nienależnie lub nadmiernie pobranych środków, których wysokość nie jest wyższa od kwoty stanowiącej równowartość 100 euro. Planuje się, że nowa ustawa wejdzie w życie z dniem 15 marca przyszłego roku.
