W ostatnich dniach sierpnia br. Minister Klimatu i Środowiska skierował do konsultacji publicznych i uzgodnień międzyresortowych projekt Ustawy o zmianie ustawy o systemie zarządzania emisjami gazów cieplarnianych i innych substancji oraz niektórych innych ustaw. Głównym celem nowej ustawy ma być dostosowanie krajowego ustawodawstwa do treści Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/956 z dnia 10 maja 2023 r. ustanawiającego mechanizm dostosowywania cen na granicach z uwzględnieniem emisji CO2 (Dz. Urz. UE L 130 z 16.05.2023). Zasadniczym elementem wspomnianego Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady jest tzw. mechanizm CBAM, przez który rozumie się mechanizm dostosowywania cen na granicach z uwzględnieniem emisji CO2. Będzie on stosowany wobec importu wybranych towarów wwożonych na obszar celny Unii Europejskiej z sektorów cementu, energii elektrycznej, nawozów, żeliwa i stali, aluminium i wodoru. Z czasem zaś jego stosowanie ulegnie znacznemu rozszerzeniu o kolejne produkty.
Przypomnijmy, że zarówno sam mechanizm CBAM, jak i w ujęciu szerszym Rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/956 z dnia 10 maja 2023 r. ustanawiające mechanizm dostosowywania cen na granicach z uwzględnieniem emisji CO2, stanowi element znacznie większego unijnego pakietu legislacyjnego tworzącego znany cel klimatyczny – tzw. pakiet ,,Gotowi na 55” (Fit for 55). Został on wyznaczony na mocy Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2021/1119 z dnia 30 czerwca 2021 r. w sprawie ustanowienia ram na potrzeby osiągnięcia neutralności klimatycznej i zmiany rozporządzeń (WE) nr 401/2009 i (UE) 2018/1999 (Europejskie prawo o klimacie) (Dz. Urz. UE L 243 z 9.07.2021, str. 1). Głównym i co trzeba zaakcentować - ambitnym założeniem celu klimatycznego ,,Gotowi na 55” jest ograniczenie emisji w UE o co najmniej 55% do 2030 r. Z kolei do 2050 roku Unia Europejska ma stać się neutralną dla klimatu. W ramach pakietu planuje się między innymi objęcie systemem emisji transportu morskiego, zwiększenie środków finansowych przekazywanych na fundusz modernizacyjny i funduszu innowacyjny czy też stopniowe wygaszanie bezpłatnych uprawnień dla niektórych sektorów.
Wskazany mechanizm CBAM w Unii Europejskiej wdrażany jest stopniowo. Tzw. okres przejściowy obowiązuje od 1 października 2023 r. do 31 grudnia 2025 r. W tym okresie importerzy są zobligowani jedynie do składania kwartalnych sprawozdań w zakresie raportowania emisji, jakie zostały wygenerowane. Wnioskodawca projektu ustawy wskazuje w ślad za unijnym ustawodawcą na przełomowy charakter jaki wnosi mechanizm CBAM do polityki klimatycznej Unii Europejskiej. Otóż po raz pierwszy w historii mechanizmy stymulujące ograniczanie emisji dotyczyć będą towarów importowanych na teren Unii Europejskiej. Mechanizm CBAM dotyczy tym samym emisji gazów cieplarnianych powstających w krajach innych niż państwa członkowskie Unii Europejskiej.
W projekcie ustawy proponuje się – zgodnie z wymogami prawa unijnego, podział zadań związanych z realizacją obowiązków wynikających z treści Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2023/956 z dnia 10 maja 2023 r. Dotychczas ustanowiono krajowy organ odpowiedzialny za wykonywanie zadań wynikających z wdrażania mechanizmu CBAM, tj. Krajowy ośrodek bilansowania i zarządzania emisjami. Na mocy nowej ustawy ten organ administracji publicznej będzie realizował zadania związane z nakładaniem kar. Do kompetencji Krajowego ośrodka bilansowania i zarządzania emisjami wprowadzone zostaną również takie zadania jak dokonywanie przeglądu sprawozdań CBAM składanych kwartalnie w okresie przejściowym przez importerów towarów objętych mechanizmem CBAM lub ich pośrednich przedstawicieli celnych, udzielanie wyjaśnień oraz opracowywanie materiałów informacyjnych dotyczących funkcjonowania wspomnianego mechanizmu oraz opiniowanie projektów aktów prawnych jego dotyczących.
Dodatkowo, w omawianym akcie normatywnym dyrektorzy izb administracji skarbowej mają zostać wyposażeni w kompetencje do nadawania, odmowy nadania lub cofnięcia statusu upoważnionego zgłaszającego CBAM. Ponadto planuje się – dzięki nowelizacji dotychczasowej Ustawy z dnia 17 lipca 2009 r. o systemie zarządzania emisjami gazów cieplarnianych i innych substancji (Dz.U. 2009 nr 130 poz. 1070 z późn. zm.) utworzenie stabilnego zaplecza kadrowego i analitycznego, które pozwolić ma na wspieranie rozwoju polityki klimatycznej Unii Europejskiej. Na mocy projektowanej ustawy znowelizowana ma zostać także reguła wydatkowa zawarta w treści Ustawy z dnia 15 maja 2015 r. o substancjach zubożających warstwę ozonową oraz o niektórych fluorowanych gazach cieplarnianych (Dz. U. z 2020 r. poz. 2065.). Konkretnie zaś wprowadzone zostaną przepisy dotyczące wyznaczenia maksymalnych wydatków na lata 2025-2030. Określony zostanie także maksymalny limit wydatków Narodowego Funduszu Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej na lata 2025-2034.
Planuje się, że nowa ustawa wejdzie w życie po upływie czternastu dni od dnia ogłoszenia.
